Alkan & Hünkar Hukuk Bürosu Vatandaşlık gerçek kişileri devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağı ifade etmekte olup, Türk vatandaşlığının aslen (soy bağı esası ile şartların mevcudiyeti halinde toprak esasına göre) veya sonradan kazanılması mümkündür. Öte yandan işbu yazımızda açıklanacağı üzere gerçek kişilerin kendi iradeleri ile yetkili makam kararı sonucunda vatandaşlıktan çıkma hakkı bulunmaktadır.
Vatandaşlıktan Çıkmanın Şartları
Her ülkenin kendi kanunlarında özel düzenlemeler var ise de; genel çerçevede aranan ortak şart kişilerin vatansız kalmalarının önüne geçilebilmesi amacıyla bir başka ülke vatandaşlığının kazanılması veya kazanılacak olmasıdır. Vatandaşlıktan çıkmanın şartları 5901 sayılı Türk Vatandaşlık Kanunu’nun 25.maddesinde;
- Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
- Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak veya kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler bulunmak,
- Herhangi bir suç veya askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmamak,
- Hakkında herhangi bir mali ve cezai tahdit bulunmamak
Şeklinde belirtilmiş olup, bu şartları taşıyan kişilerin başvurusu üzerine İçişleri Bakanlığınca çıkma izni veya çıkma belgesi verileceği düzenlenmiştir.
Türk Vatandaşlığından Çıkma Belgeleri
Bir başka devlet vatandaşlığını kazanmış kişilere “çıkma belgesi”, henüz vatandaşlık kazanmamış kişilere ise yabancı devlet vatandaşlığını kazanmasına müsaade edildiğini gösteren “izin belgesi” verilir.
Çıkma İzin Belgesi:
Kişinin bir başka devlet vatandaşlığına geçmesine yetkili Türk makamlarınca izin verildiğini gösteren çıkma izin belgesi, Türk vatandaşlığından çıkmak isteyen ancak henüz başka bir devlet vatandaşlığını kazanamamış olan kişilere verilir ve karar tarihinden itibaren iki yıl geçerlidir. İzin belgesini alanlar bu süre içerisinde yurt içinde ikamet edilen yer valiliğine, yurt dışında ise dış temsilciliklere yabancı devlet vatandaşlığını kazandıklarına dair bilgi ve belgeleri vermek zorundadır. Belgeler getirildiğinde İçişleri Bakanlığınca hazırlanan çıkma belgesinin imza karşılığında teslimi ile Türk vatandaşlığı kaybedilmiş olur. Süresi içinde yabancı devlet vatandaşlığının kazanılamaması durumunda çıkma izin belgesi geçersiz hale gelir.
Çıkma Belgesi:
Kişi, Türk vatandaşlığından çıkma talebinde bulunduğunda yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış ise kendisine çıkma belgesi verilir ve Türk Vatandaşlığı kaybedilmiş olur. Henüz başka bir devlet vatandaşlığını kazanamadığı için çıkma izin belgesi verilen bir kişi, kanunda belirtilen iki yıllık sürede başka bir devlet vatandaşlığını kazanır ise; izin belgesi iade edilir ve kendisine çıkma belgesi verilerek Türk vatandaşlığı kaybedilmiş olur.
Vatandaşlıktan Çıkmada Usul
5901 sayılı Türk Vatandaşlık Kanunu’nun 37.maddesi uyarınca Türk vatandaşlığının kazanılması ve kaybına ilişkin başvurular yurt içinde ikamet edilen yer valiliğine, yurt dışında ise dış temsilciliklere bizzat veya bu hakkın kullanılmasına ilişkin vekâletname ile yapılır. Başvuru ve başvuruya eklenecek evraklara ilişkin düzenleme Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 42. maddesinde detayıyla açıklanmış olup, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün sitesinde de yol gösterici olması açısından başvuru dilekçesi ve evrak listesi yer almaktadır. Müracaat makamlarınca tamamlanan evrak gereği yapılmak üzere İçişleri Bakanlığına gönderilir. İçişleri Bakanlığı şartların mevcudiyeti halinde ilgili hakkında bir karar verecektir. Ancak Bakanlığın takdir yetkisi bulunduğundan, kanunda öngörülen şartlar gerçekleşmiş olsa da İçişleri Bakanlığının kişinin Türk vatandaşlığından çıkmasına izin vermemesi de mümkündür. Bu halde şüphesiz idare tarafından tesis edilen idari işleme itiraz ve işlemin iptali için dava yoluna gidilmesi gerekecektir.
Vatandaşlıktan Çıkmanın Sonuçları
Bu yazımızda da açıklandığı üzere çıkma belgesinin ilgiliye imza karşılığı teslimi ile Türk vatandaşlığı kaybedilir. Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin nüfus aile kütüklerindeki kayıtları kapatılır ve kayıp tarihinden itibaren yabancı muamelesine tabi tutulurlar. Ancak mavi kart uygulaması ile Türk Vatandaşlığını kaybeden kişiler bazı istisnalar dışında Türk vatandaşlarına tanınan haklardan faydalanmaya devam edebileceklerdir. Bu haklar ve mavi kart uygulamasına ilişkin olarak detaylara “Mavi Kart Nasıl Alınır?” başlıklı yazımızda yer verilmiştir.
Vatandaşlıktan Çıkmanın Eşe ve Çocuklara Etkisi
Eşlerden birinin çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybetmesi diğer eşin vatandaşlığına tesir etmez. Türk vatandaşlığını kaybeden ana ya da babanın talebinin bulunması ve diğer ebeveynin de muvafakat etmesi halinde çocukları da kendileri ile birlikte Türk vatandaşlığını kaybederler. Muvafakat verilmemesi halinde hakim kararına göre işlem yapılacaktır. Vatandaşlığın kaybı, çocukları vatansız kılacak ise bu hususun uygulanması mümkün değildir.
Sonuç
Türk Vatandaşlığından çıkma, oldukça karmaşık ve sıkı şekil şartlarının öngörüldüğü uzun bir süreçtir. Başvuru şartlarının sağlanmaması yahut başvurunun reddi halinde idari yargı usul kurallarının uygulanacak olması nedeniyle başvurucu açısından hak kaybı oluşması ve ciddi mağduriyetlerin yaşanması ihtimali söz konusu olabileceğinden alanında uzman avukatlardan hukuki destek alınmasını önemle tavsiye ederiz.
Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlı olarak yayınlanmış olup, tüm hakları ALKAN & HÜNKAR HUKUK VE ARABULUCULUK BÜROSU’na aittir. Hak kaybı yaşanmaması adına tüm iş ve işlemlerin bu alanda faaliyet gösteren avukatlardan hukuki destek alınarak takip edilmesini önemle tavsiye ederiz.
